Διατροφή και Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών (PCOS): Ο Ρόλος της Διατροφής στην Αντιμετώπιση των συμπτωμάτων PCOS

Το Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών (ΣΠΩ ή PCOS) είναι μια ορμονική διαταραχή που επηρεάζει περίπου το 10% των γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας. Χαρακτηρίζεται από ανισορροπία των αναπαραγωγικών ορμονών, η οποία μπορεί να προκαλέσει προβλήματα στις ωοθήκες. Οι ωοθήκες μπορεί να αναπτύξουν πολυάριθμες μικρές κύστες (θυλάκια) και να μην απελευθερώνουν τακτικά ωάρια.

Το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών επηρεάζει την υγεία των γυναικών αλλά και την ποιότητα ζωής τους. Κατά τη διάρκεια διαφορετικών σταδίων ζωής, ο φαινότυπος του συνδρόμου ενδέχεται να αλλάξει, οπότε θα πρέπει η γυναίκα να λαμβάνει εξατομικευμένη διαγνωστική προσέγγιση και θεραπεία.

Τι είναι το PCOS και πώς επηρεάζει το σώμα;

Το PCOS χαρακτηρίζεται από την παρουσία πολλών μικρών κύστεων (ωοθυλάκια) στις ωοθήκες, ακανόνιστη ωορρηξία ή και πλήρη απουσία αυτής, καθώς και αυξημένα επίπεδα ανδρογόνων (ανδρικών ορμονών). Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε:

• Διαταραχές περιόδου
• Υπογονιμότητα
• Αυξημένη τριχοφυΐα στο πρόσωπο και στο σώμα
• Ακμή ή λιπαρότητα στο δέρμα
• Αραίωση του τριχωτού της κεφαλής
• Αύξηση σωματικού βάρους, ιδιαίτερα στην κοιλιακή χώρα
• Δυσκολία απώλειας βάρους
• Αντίσταση στην ινσουλίνη
• Αυξημένο κίνδυνο για διαβήτη τύπου 2 και καρδιαγγειακά προβλήματα
• Υπογονιμότητα

Αιτία εμφάνισης PCOS

Αν και έχει ανακαλυφθεί ένα μέρος του μηχανισμού που εμπλέκεται στην εμφάνιση του PCOS, η ακριβής αιτιολογία και παθοφυσιολογία δεν έχουν ακόμη κατανοηθεί πλήρως. Τα στοιχεία υποδηλώνουν τον ρόλο διαφόρων εξωτερικών και εσωτερικών παραγόντων, συμπεριλαμβανομένης της αντίστασης στην ινσουλίνη (IR), του υπερανδρογονισμού (HA), περιβαλλοντικών παραγόντων, της γενετικής και της επιγενετικής. Επιπλέον, αξίζει να αναφερθεί ότι το PCOS αυξάνει τον κίνδυνο περαιτέρω επιπλοκών, όπως καρδιαγγειακά νοσήματα, σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 , μεταβολικό σύνδρομο , κατάθλιψη και άγχος.

Διάγνωση του PCOS

Η διάγνωση του PCOS γίνεται με την εξής σειρά:

1. Ακανόνιστοι κύκλοι- δυσλειτουργία της ωορρηξίας και κλινικός υπερανδρογονισμός (ακμή, φαλάκρα, έντονη τριχοφυΐα στο πρόσωπο και το σώμα). Διάγνωση εφόσον δεν υπάρχουν άλλες αιτίες.
2. Αν δεν υπάρχει κλινικός υπερανδρογονισμός. Έλεγχος για βιοχημικό υπερανδρογονισμό (ολική και ελεύθερη τεστοστερόνη και έπειτα ανδροστενδιόνη και θειϊκη δεϋδροεπιανδροστερόνη). Διάγνωση εφόσον δεν υπάρχουν άλλες αιτίες.
3. Μορφολογία πολυκυστικών ωοθηκών. Αν υπάρχουν μόνο ακανόνιστοι κύκλοι εμμήνου ρύσεως ή υπερανδρογονισμός.
   Έφηβες: Δεν ενδείκνυται το υπερηχογράφημα. Κίνδυνος για ΣΠΩ και επαναξιολόγηση αργότερα.
   Ενήλικές: Υπερηχογράφημα

Θεραπεία του PCOS

Μέχρι σήμερα δεν είναι γνωστή η ακριβής αιτία που προκαλεί το Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών. Πρόκειται για συνδυασμό γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων με τις διατροφικές συνήθειες να έχουν σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση αλλά και τη θεραπεία του συνδρόμου.

Η σημασία της διατροφής στο Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών

Η διατροφή φαίνεται ότι επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό τόσο την εμφάνιση όσο και τη διαχείριση του συνδρόμου πολυκυστικών ωοθηκών. Βάσει των ερευνών, 8 στις 10 γυναίκες εμφανίζουν αντίσταση στην ινσουλίνη που προκαλεί αφενός αύξηση του βάρους αφετέρου δυσκολία στην απώλεια βάρους.

Η διατροφή μπορεί να συμβάλει σημαντικά στη ρύθμιση της ινσουλίνης, στη διαχείριση του βάρους και στη μείωση των συμπτωμάτων του PCOS. Αν και δεν υπάρχει «μαγική δίαιτα», η έρευνα δείχνει ότι συγκεκριμένες διατροφικές προσεγγίσεις είναι ιδιαίτερα ευεργετικές.

Διατροφή -Απώλεια Σωματικού Βάρους

Η διατροφή παίζει καθοριστικό ρόλο στη διαχείριση του PCOS για αυτό συνιστάται στην ασθενή να αλλάξει τις διατροφικές της συνήθειες και να εντάξει την άσκηση στην καθημερινότητά της. 

Οι γυναίκες που πάσχουν από σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών είναι πιο πιθανό να εμφανίσουν παχυσαρκία, συστηματική φλεγμονή, μεταβολικό σύνδρομο, αντίσταση στην ινσουλίνη ή συνδυασμό αυτών των χρόνιων παθήσεων. Έτσι, αυξάνεται ο κίνδυνος εμφάνισης  διαβήτη, καρδιαγγειακών παθήσεων και άλλων ασθενειών. 

Πολλές μελέτες αποδεικνύουν ότι ακόμη και μια μικρή μείωση του βάρους κατά 5% έως 10% μπορεί να αποκαταστήσει τον κανονικό κύκλο της εμμήνου ρύσεως. Παράλληλα με την απώλεια βάρους, μειώνεται το επίπεδο της ελεύθερης τεστοστερόνης και η συχνότητα εμφάνισης του μεταβολικού συνδρόμου.

Επομένως, ένα υγιεινό και ισορροπημένο πρόγραμμα διατροφής μπορεί να βοηθήσει:

• Στη ρύθμιση των επιπέδων ινσουλίνης
• Στην απώλεια βάρους
• Στη βελτίωση της ορμονικής ισορροπίας
• Στη μείωση της φλεγμονής

Βασικές αρχές διατροφής για γυναίκες με Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών:

1.  Επιλέξτε υδατάνθρακες χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη (GI):

Τα τρόφιμα χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη απορροφώνται πιο αργά και δεν προκαλούν απότομες αυξομειώσεις του σακχάρου στο αίμα. Η μείωση της πρόσληψης απλών υδατανθράκων (ζάχαρη, λευκά άλευρα, γλυκά) βοηθά στη σταθεροποίηση των επιπέδων γλυκόζης και ινσουλίνης στο αίμα. Επιλέγουμε:

• Δημητριακά ολικής άλεσης
• Τρόφιμα πλούσια σε φυτικές ίνες όπως φρούτα και λαχανικά
• Όσπρια
• Γλυκοπατάτα αντί για πατάτα

2. Επαρκής πρόσληψη υψηλής βιολογικής αξίας πρωτεΐνης

Η πρωτεΐνη συμβάλλει στην αύξηση και τη διατήρηση της μυϊκής μάζας ενώ παράλληλα αυξάνει το αίσθημα του κορεσμού. Προσπαθήστε να εντάξετε σε κάθε γεύμα σας μια πηγή άπαχης πρωτεΐνης όπως:

• Αυγά
• Ψάρια και θαλασσινά
• Κοτόπουλο
• Όσπρια 
• Τυρί με χαμηλά λιπαρά

3. Υγιή λιπαρά

Τα μονοακόρεστα και πολυακόρεστα λιπαρά συμβάλλουν στη μείωση της φλεγμονής και στην εξισορρόπηση των ορμονών. Προσπαθήστε να καταναλώνετε τροφές όπως πλούσιες πηγές «καλών» λιπαρών όπως:

• Ελαιόλαδο

• Αβοκάντο
• Ξηροί καρποί 
• Λιπαρά ψάρια όπως σαρδέλα, σολομό, τόνο κ.α.

4. Φυτικές Ίνες – το μυστικό της ισορροπίας

Οι φυτικές ίνες συμβάλλουν στη ρύθμιση των επιπέδων του σακχάρου στο αίμα ενώ παράλληλα αυξάνουν το αίσθημα του κορεσμού και κατ’ επέκταση στη διαχείριση του βάρους. Καταναλώνετε καθημερινά τροφές πλούσιες πηγές φυτικών ινών όπως:

• Φρούτα
• Λαχανικά
• Δημητριακά ολικής άλεσης
• Ξηροί καρποί και σπόροι 
• Όσπρια

5. Τι ισχύει για τα γαλακτοκομικά;

Ο ρόλος των γαλακτοκομικών προϊόντων στη διαχείριση του PCOS αποτελεί αντικείμενο μελέτης και επιστημονικής συζήτησης τα τελευταία χρόνια, καθώς τα διαθέσιμα δεδομένα δεν είναι ακόμη ακριβή.

Ορισμένες μελέτες υποδεικνύουν ότι η υψηλή κατανάλωση γαλακτοκομικών χαμηλών λιπαρών μπορεί να σχετίζεται με αυξημένα επίπεδα IGF-1 (ινσουλινοειδής αυξητικός παράγοντας 1), που ενδέχεται να επιδεινώνει την υπερανδρογοναιμία και την αντίσταση στην ινσουλίνη – δύο χαρακτηριστικά του PCOS. Αντίθετα, τα γαλακτοκομικά πλήρους λιπαρών, όταν καταναλώνονται με μέτρο, δεν φαίνεται να σχετίζονται με αρνητικές επιδράσεις, και σε ορισμένες περιπτώσεις έχουν συσχετιστεί με βελτίωση της ωορρηξίας.

Παρ’ όλα αυτά, η ανταπόκριση στα γαλακτοκομικά είναι διαφορετική από άτομο σε άτομο. Σε ορισμένες γυναίκες μπορεί να παρατηρείται έξαρση των συμπτωμάτων, όπως φούσκωμα, δυσανεξία ή εμφάνιση ακμής, ενώ σε άλλες να μην υπάρχει καμία επίδραση. Γι’ αυτό είναι σημαντική η εξατομικευμένη αξιολόγηση της ανοχής και της συνολικής επίδρασής τους στην υγεία.

• Προτιμήστε μέτρια κατανάλωση (π.χ. 1–2 μερίδες ημερησίως)
• Επικεντρωθείτε σε πλήρη και λιγότερο επεξεργασμένα προϊόντα (π.χ. στραγγιστό γιαούρτι, τυριά ωρίμανσης)
• Παρακολουθήστε αν υπάρχει σύνδεση με ακμή, πεπτικά προβλήματα ή φλεγμονή

6.Κατανάλωση μικρών και τακτικών γευμάτων

Η κατανάλωση μικρών και τακτικών γευμάτων μέσα στην ημέρα συμβάλλει στη σταθεροποίηση των επιπέδων σακχάρου στο αίμα και στην αύξηση του αισθήματος κορεσμού που οδηγεί με τη σειρά του στην καλύτερη διαχείριση του βάρους.

7.Περιορισμός επεξεργασμένων τροφίμων και πρόσθετων σακχάρων

Συστήνεται η αποφυγή των επεξεργασμένων τροφίμων και των πρόσθετων σακχάρων όπως πατατάκια, αλλαντικά, έτοιμες σάλτσες εμπορίου, έτοιμα αρτοσκευάσματα καθώς προκαλούν απότομες αυξομειώσεις του σακχάρου στο αίμα ενώ παράλληλα αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών παθήσεων.

8.Επαρκής ενυδάτωση

Η ενυδάτωση είναι πολύ σημαντική για τη βέλτιστη λειτουργία του οργανισμού μας. Προσπαθήστε να πίνετε τουλάχιστον 8 ποτήρια νερό καθημερινά και να ενισχύετε την επαρκή ενυδάτωση του οργανισμού μέσω ροφημάτων και τροφίμων που είναι πλούσια σε νερό!

Συμπληρώματα που μπορεί να βοηθήσουν

Σε κάποιες περιπτώσεις, ο θεράπων ιατρός μπορεί να προτείνει τη λήψη κάποιου συμπληρώματος για την ανακούφιση από τα συμπτώματα:

• Ινοσιτόλη (Μyo- και D-chiro-inositol): Πρόκειται για μία πολυόλη που συσσωρεύεται στον εγκέφαλο, στους νεφρούς, στο ήπαρ και άλλους ιστούς. Βρίσκεται σε τρόφιμα στα φρούτα και κυρίως στη φλούδα τους (π.χ.στα εσπεριδοειδή και το πεπόνι), στους ξηρούς καρπούς (π.χ. αμύγδαλα), στα προϊόντα σόγιας, στις φακές, τα ρεβίθια και άλλα όσπρια. Η μυοϊνοσιτόλη έχει καθιερωθεί ως ένα θρεπτικό συστατικό που βελτιώνει την ευαισθησία στην ινσουλίνη και τις ορμονικές και αναπαραγωγικές λειτουργίες. 
• Κουρκουμίνη: Η κουρκουμίνη είναι μια πολυφαινόλη που βρίσκεται κυρίως στον κουρκουμά. Λειτουργεί ως αντιοξειδωτικό και αντιφλεγμονώδες, επάγει την ωορρηξία και βελτιώνει το βιοχημικό προφίλ γυναικών με PCOS.
• Βιταμίνη D: Η ανεπάρκεια στη βιταμίνη μπορεί να αποτελεί σημαντική αιτία της αντίστασης στην ινσουλίνη και του μεταβολικού συνδρόμου που παρουσιάζουν οι γυναίκες με PCOS. Ελεγχόμενες μελέτες έχουν υποδείξει ότι η τακτική χορήγηση χαμηλής δόσης βιταμίνης D (< 4000 IU/d) σε ασθενείς με PCOS βελτιώνει τις συγκεντρώσεις γλυκόζης νηστείας και την ευαισθησία στην ινσουλίνη.
• Συνένζυμο Q10: Το συνένζυμο Q10 ασκεί αντιφλεγμονώδη δράση μειώνοντας την έκφραση γονιδίων που κωδικοποιούν φλεγμονώδεις κυτταροκίνες στο PCOS.

Πριν από τη χρήση οποιουδήποτε συμπληρώματος, είναι απαραίτητη η συμβουλή του θεράποντος γιατρού.

Άσκηση και τρόπος ζωής

Η άσκηση έχει βασικό ρόλο στη διαχείριση του βάρους και στη βελτίωση της ευαισθησίας στην ινσουλίνη. Διαφορετικές μελέτες προτείνουν διάφορους χρόνους άσκησης κατά τη διάρκεια της εβδομάδας, αλλά η Αμερικανική Καρδιολογική Εταιρεία (AHA) συνιστά περίπου 150 λεπτά μέτριας ή 75 λεπτά έντονης και έντονης άσκησης την εβδομάδα. 

Το χρόνιο στρες και η έλλειψη ύπνου επιδεινώνουν την ορμονική ανισορροπία. Επομένως, τεχνικές χαλάρωσης, ποιοτικός ύπνος και ισορροπημένη καθημερινότητα είναι εξίσου σημαντικές με τη διατροφή.

Για το τέλος

Το PCOS δεν έχει «θεραπεία», αλλά μπορεί να ελεγχθεί αποτελεσματικά μέσω του τρόπου ζωής, της διατροφής και της κατάλληλης υποστήριξης. Η υιοθέτηση ενός ισορροπημένου διατροφικού προτύπου, πλούσιου σε φυτικές ίνες, πρωτεΐνες, καλά λιπαρά και χαμηλό σε απλούς υδατάνθρακες, μπορεί να συμβάλλει ουσιαστικά στη βελτίωση των συμπτωμάτων και στην αποκατάσταση της ορμονικής ισορροπίας.

Κάθε γυναίκα με PCOS είναι μοναδική – και το ίδιο πρέπει να είναι και το διατροφικό της πλάνο. Γι’ αυτό, η συνεργασία με έναν επαγγελματία διαιτολόγο-διατροφολόγο είναι το πρώτο και πιο σημαντικό βήμα για να φτάσει πιο κοντά στην υγεία, την ευεξία και τους στόχους της.

Αν θέλεις να μάθεις τα πάντα για την υγιεινή διατροφή ακολούθησε με στο Instagram ή κάνε like στη σελίδα μου στο Facebook.

Για οποιαδήποτε πληροφορία μη διστάσεις να επικοινωνήσεις εδώ μαζί μου!

Πηγές

J.E. Chavarro, J.W. Rich-Edwards, B. Rosner, W.C. Willett, A prospective study of dairy foods intake and anovulatory infertility, Human Reproduction, Volume 22, Issue 5, 1 May 2007, Pages 1340–1347, https://doi.org/10.1093/humrep/dem019

Ahmad FM, Benor A. Dairy Consumption and Its Impact on PCOS and the Reproductive System: The Connection. Cureus. 2025 Apr 11;17(4):e82116. doi: 10.7759/cureus.82116. PMID: 40357063; PMCID: PMC12066816.

Phy JL, Pohlmeier AM, Cooper JA, Watkins P, Spallholz J, Harris KS, Berenson AB, Boylan M. Low Starch/Low Dairy Diet Results in Successful Treatment of Obesity and Co-Morbidities Linked to Polycystic Ovary Syndrome (PCOS). J Obes Weight Loss Ther. 2015 Apr;5(2):259. doi: 10.4172/2165-7904.1000259. PMID: 26225266; PMCID: PMC4516387.

Rastad Hadith , Shahrestanaki Ehsan , Heydarian Hamid Reza , Maarefvand Mina, Dairy consumption and its association with anthropometric measurements, blood glucose status, insulin levels, and testosterone levels in women with polycystic ovary syndrome: a comprehensive systematic review and meta-analysis, Frontiers in Endocrinology, Volume 15 – 2024, 10.3389/fendo.2024.1334496 https://www.frontiersin.org/journals/endocrinology/articles/10.3389/fendo.2024.1334496