Διατροφή και Ενδομητρίωση: Πώς Μπορεί η Διατροφή να Γίνει Σύμμαχος στη Διαχείριση των Συμπτωμάτων

Η ενδομητρίωση είναι μια χρόνια γυναικολογική πάθηση που επηρεάζει περίπου 1 στις 10 γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας. Παρόλο που συχνά παραμένει αδιάγνωστη για χρόνια, η επίδρασή της στην ποιότητα ζωής, στη γονιμότητα και στην ψυχική υγεία είναι ιδιαίτερα σημαντική. Φυσικά, η διατροφή μας αποτελεί πολύτιμο σύμμαχο και σε αυτή την περίπτωση, αφού μπορεί να βοηθήσει στην ανακούφιση από τα συμπτώματα και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής της γυναίκας.

Τι είναι η ενδομητρίωση;

Πρόκειται για μια πάθηση κατά την οποία ιστός παρόμοιος με το ενδομήτριο (το εσωτερικό τοίχωμα της μήτρας) αναπτύσσεται σε περιοχές εκτός της μήτρας. Μπορεί να εντοπιστεί στις ωοθήκες, τις σάλπιγγες, το περιτόναιο, την ουροδόχο κύστη ή ακόμη και το έντερο. Κατά τη διάρκεια του εμμηνορροϊκού κύκλου, αυτός ο ιστός «συμπεριφέρεται» σαν να βρισκόταν εντός της μήτρας: πυκνώνει, αιμορραγεί και αποδομείται — μόνο που δεν μπορεί να αποβληθεί φυσικά από το σώμα. Έτσι, προκαλείται φλεγμονή που προκαλεί κάποια δυσάρεστα συμπτώματα όπως:

• Χρόνιο πυελικό πόνο

• Δυσμηνόρροια (επώδυνη περίοδος)

• Πόνο κατά τη σεξουαλική επαφή

• Πιθανά προβλήματα γονιμότητας

Ποιες είναι οι αιτίες της ενδομητρίωσης;

Παρόλο που δεν υπάρχει ακόμη απόλυτα τεκμηριωμένη αιτία για την εμφάνιση ενδομητρίωσης, η έρευνα δείχνει πως πρόκειται για μια πολυπαραγοντική κατάσταση, με τους εξής βασικούς παράγοντες να φαίνεται ότι παίζουν ρόλο:

1. Αναδρομική εμμηνόρροια

Μια από τις επικρατέστερες θεωρίες φαίνεται να είναι η αναδρομική εμμηνόρροια. Μέρος του εμμηνορροϊκού αίματος, δηλαδή, ρέει προς τα πίσω, μέσω των σαλπίγγων προς την κοιλιακή χώρα, αντί να αποβάλλεται εξολοκλήρου με αποτέλεσμα να επιτρέπει σε κύτταρα του ενδομητρίου να εμφυτευθούν σε περιοχές εκτός μήτρας.

2. Ορμονική ανισορροπία

Η ενδομητρίωση είναι μια οιστρογονοεξαρτώμενη πάθηση, εξαρτάται δηλαδή από την παραγωγή οιστρογόνων. Τα υψηλά επίπεδα οιστρογόνων προάγουν την ανάπτυξη του ενδομητρικού ιστού ενώ η ανεπάρκεια προγεστερόνης-ορμόνη που προετοιμάζει τον εσωτερικό βλεννογόνο της μήτρας για να υποδεχτεί την εμφύτευση του ωαρίου- που συχνά παρατηρείται σε γυναίκες με τη νόσο, φαίνεται να ενισχύει τη φλεγμονώδη απόκριση.

3. Χρόνια φλεγμονή

Ο ιστός που αναπτύσσεται εκτός μήτρας προκαλεί φλεγμονώδη αντίδραση, με απελευθέρωση προσταγλανδινών, κυτοκινών και άλλων φλεγμονωδών παραγόντων που επιδεινώνουν τον πόνο και προάγουν την ανάπτυξη νέων αλλοιώσεων.

4. Οξειδωτικό στρες

Τα υψηλά επίπεδα ελευθέρων ριζών που προκαλούν οξειδωτικό στρες και η μειωμένη ικανότητα του σώματος να τις εξουδετερώνει, δημιουργούν κυτταρική βλάβη, που μπορεί να συμβάλλει στην εγκατάσταση και την εξάπλωση της ενδομητρίωσης.

5. Επιγενετικοί και γενετικοί παράγοντες

Έρευνες δείχνουν ότι γυναίκες με οικογενειακό ιστορικό ενδομητρίωσης έχουν αυξημένες πιθανότητες εμφάνισης της νόσου, ενώ ταυτόχρονα επιγενετικές αλλαγές (όπως διατροφή και περιβαλλοντικοί παράγοντες) φαίνεται να πυροδοτούν ή να επιδεινώνουν την κατάσταση.

Η συμβολή της διατροφής στη διαχείριση των συμπτωμάτων της ενδομητρίωσης

Η διατροφή δεν μπορεί να «θεραπεύσει» την ενδομητρίωση, αλλά μπορεί να βοηθήσει στην ανακούφιση των συμπτωμάτων και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής της γυναίκας. 

Συγκεκριμένα η διατροφή μπορεί  να λειτουργήσει υποστηρικτικά στην ενδομητρίωση με 3 βασικούς τρόπους:

• Μειώνοντας τη φλεγμονή
• Ρυθμίζοντας τα επίπεδα οιστρογόνων
• Ενισχύοντας το ανοσοποιητικό και αποτοξινωτικό σύστημα

Η υιοθέτηση του μεσογειακού μοντέλου διατροφής φαίνεται να έχει ευεργετικά αποτελέσματα ενώ έχει φανεί ότι η υιοθέτηση της Low-FODMAP διατροφής που χρησιμοποιείται για την ανακούφιση από τα συμπτώματα ευερέθιστου εντέρου, μπορεί να συμβάλλει στην ανακούφιση των συμπτωμάτων. Ωστόσο, επειδή πρόκειται για περιοριστικό μοντέλο διατροφής θα πρέπει να ακολουθείται πάντα υπό την επίβλεψη ενός επαγγελματία διαιτολόγου – διατροφολόγου.

Φυσικά, υπάρχουν και συγκεκριμένες τροφές που μπορούν να συμβάλλουν στην ανακούφιση των συμπτωμάτων, μειώνοντας τη φλεγμονή και συμμετέχοντας στην εξισορρόπηση των ορμονών.

Ενδομητρίωση και Σύνδεση με ΣΕΕ

Αξίζει να σημειωθεί ότι η ενδομητρίωση παρουσιάζει παρόμοια δυσάρεστα συμπτώματα με το Σύνδρομο Ευερέθιστου Εντέρου (ΣΕΕ), όπως φούσκωμα, κοιλιακό άλγος, δυσκοιλιότητα ή/και διάρροια. Αυτός είναι και ένας λόγος που η διάγνωση καθυστερεί, καθώς πολλές γυναίκες μπορεί να θεωρείται αρχικά ότι πάσχουν από ΣΕΕ.

Έρευνες δείχνουν ότι ένα μεγάλο ποσοστό γυναικών με ενδομητρίωση εμφανίζει και συμπτώματα ΣΕΕ. Σύμφωνα με δημοσίευση στο BMC Women’s Health, ποσοστά άνω του 50% των γυναικών με ενδομητρίωση αναφέρουν λειτουργικά γαστρεντερικά προβλήματα, χωρίς να υπάρχει οργανική βλάβη στο έντερο.

Για τον λόγο αυτό, η διατροφή που εφαρμόζεται στο ΣΕΕ – η δίαιτα χαμηλή σε FODMAPs – μπορεί να προσφέρει ανακούφιση και στις γυναίκες με ενδομητρίωση που παρουσιάζουν εντερικά συμπτώματα, πάντα με την καθοδήγηση ενός επαγγελματία διαιτολόγου-διατροφολόγου.

ΔΙΑΒΑΣΕ ΕΠΙΣΗΣ: Διατροφή και Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών (PCOS): Ο Ρόλος της Διατροφής στην Αντιμετώπιση των συμπτωμάτων PCOS

Τρόφιμα που μπορούν να βοηθήσουν:

Φυτικές ίνες

Βοηθούν στη ρύθμιση των οιστρογόνων, επιταχύνοντας την αποβολή τους μέσω των κοπράνων ενώ παράλληλα συμβάλλουν στην υγεία του εντερικού μικροβιώματος, σημαντικό παράγοντα που εντείνει ή ανακουφίζει από τα συμπτώματα.

Τροφές πλούσιες πηγές φυτικών ινών είναι:

• Φρούτα & λαχανικά,
• Όσπρια, 
• Δημητριακά ολικής άλεσης.

Ωμέγα-3 λιπαρά οξέα

Έχουν αντιφλεγμονώδη δράση, συμβάλλουν στην ανακούφιση από τον πόνο και περιορίζουν τη δημιουργία φλεγμονωδών κυτοκινών. 

Τροφές πλούσιες πηγές ω-3 λιπαρών είναι:

Λιπαρά ψάρια όπως σαρδέλες, σολομός, σκουμπρί

Ξηροί καρποί όπως αμύγδαλα, καρύδια, φουντούκια

Σπόροι όπως λιναρόσπορος, κολοκυθόσπορος, σπόροι chia

Αβοκάντο

Ελαιόλαδο

Αντιοξειδωτικά

Τα αντιοξειδωτικά είναι ουσίες που προστατεύουν τα κύτταρα του οργανισμού μας από τις επιδράσεις των ελεύθερων ριζών που προκαλούν οξειδωτικό στρες και συμβάλλουν στην πρόληψη ασθενειών.
 

Τροφές πλούσιες πηγές αντιοξειδωτικών είναι:

• Φρέσκα φρούτα με έντονα χρώματα όπως πορτοκάλια, λεμόνια, μανταρίνια (βιταμίνη C)
• Αβοκάντο, αγγούρια και καρπούζι (βιταμίνη E)
• Σκούρα πράσινα λαχανικά όπως σπανάκι, μπρόκολο και πιπεριά (βιταμίνη C, βιταμίνη A)
• Ξηροί καρποί όπως αμύγδαλα και φουντούκια (βιταμίνη E)
• Βατόμουρα, κράνμπερι και κεράσια (φλαβονοειδή)
• Πράσινο τσάι (κατεχίνες)
• Σκόρδο (αλλιίνη)
• Προϊόντα ολικής άλεσης όπως δημητριακά, ζυμαρικά, βρώμη, κινόα κ.α.
• Μαύρη σοκολάτα (φλαβονοειδή και πολυφαινόλες)
• Κόκκινο κρασί (ανθοκυανίνες, πολυφαινόλες, φλαβονοειδή)
• Εξαιρετικά Παρθένο Ελαιόλαδο (πολυφαινόλες, αντιοξειδωτική δράση)
• Βότανα και μπαχαρικά όπως γαρύφαλλο, τζίντζερ, δεντρολίβανο, κουρκουμάς κ.α.

Βιταμίνη D

Η ανεπάρκεια βιταμίνης D είναι συχνή στις γυναίκες με ενδομητρίωση. Η βιταμίνη D συμβάλλει στη λειτουργία του ανοσοποιητικού και στη μείωση της φλεγμονής. Το σώμα μας τη συνθέτει κυρίως μέσω της έκθεσης στο ηλιακό φως, ωστόσο, μπορούμε να την προσθέσουμε στη διατροφή μας από μερικές τροφές που την περιλαμβάνουν.

Τροφές πλούσιες πηγές βιταμίνης D είναι

• Λιπαρά ψάρια όπως σολομός, σαρδέλες, γαύρος, κολιός, σκουμπρί, ρέγκα καπνιστή
• Όστρακα όπως στρείδια
• Γαρίδες
• Μανιτάρια
• Κρόκος αυγού
• Μουρουνέλαιο
• Βοδινό συκώτι
• Τρόφιμα εμπλουτισμένα με βιταμίνη D όπως η φυτική μαργαρίνη, το γάλα, ο χυμός πορτοκαλιού, τα δημητριακά.

Προβιοτικά & πρεβιοτικά

Η καλή εντερική υγεία σχετίζεται με την ορμονική ισορροπία και την ανοσολογική απόκριση. Συνεπώς, η προσληψη προβιοτικών και πρεβιοτικών μέσα από τη διατροφή είναι πολύ σημαντική για τη διατήρηση ενός υγιούς εντερικού μικροβιώματος που συμβάλλει στη διαχείριση των συμπτωμάτων που προκαλεί η ενδομητρίωση.

Τροφές πλούσιες πηγές προβιοτικών είναι:

• Παραδοσιακό γιαούρτι

• Κεφίρ 
• Ξινολάχανο
• Kimchi 
• Τουρσί 
• Kombucha

Τροφές πλούσιες πηγές πρεβιοτικών είναι:

• Φρούτα & λαχανικά
• Δημητριακά ολικής άλεσης
• Μπανάνες
• Σπαράγγια
• Σκόρδο
• Όσπρια
• Πλιγούρι βρώμης
• Μέλι
• Κρεμμύδια

Τρόφιμα που καλό είναι να αποφεύγονται:

Κόκκινο & επεξεργασμένο κρέας

Μπορεί να ενισχύσει τη φλεγμονή και την παραγωγή προσταγλανδινών, αυξάνοντας τον κίνδυνο εκδήλωσης ενδομητρίωσης. Προσπαθούμε να αποφύγουμε την κατανάλωση επεξεργασμένου κρέατος όπως λουκάνικα, μπέικον, αλλαντικά κ.α.

Κορεσμένα και Τρανς λιπαρά

Τα κορεσμένα και τρανς λιπαρά είναι άμεσα συσχετισμένα με την ενίσχυση της φλεγμονής και την πρόκληση οξειδωτικού στρες. Ο περιορισμός της κατανάλωσής τους συστήνεται για την ανακούφιση από τα συμπτώματα της ενδομητρίωσης. Φροντίζουμε να περιορίσουμε την κατανάλωση fast food και έτοιμων γευμάτων εμπορίου, έτοιμα αρτοσκευάσματα, έτοιμες σάλτσες εμπορίου κ.λπ. 

Υπερβολική καφεΐνη & αλκοόλ

Τόσο η καφεΐνη όσο και το αλκοόλ μπορούν να επηρεάσουν την ορμονική ισορροπία , να εντείνουν το άγχος και να επιδεινώσουν τα συμπτώματα. Προσπαθούμε να καταναλώνουμε έως 1 φλιτζάνι καφέ την ημέρα και να περιορίσουμε το αλκοόλ σε 1-2 ποτά την εβδομάδα.

Γλουτένη

Έρευνες δείχνουν ότι η μειωμένη κατανάλωση τροφίμων με γλουτένη μπορεί να συμβάλλει στην ανακούφιση από τα συμπτώματα της ενδομητρίωσης, τον πυελικό πόνο και τις επώδυνες περιόδους. Επομένως η σταδιακή αφαίρεση της γλουτένης από τη διατροφή, μπορεί να έχει θετικά αποτελέσματα στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της ενδομητρίωσης.

Η ενδομητρίωση δεν αφορά μόνο τη μήτρα – είναι μια ολιστική κατάσταση, που απαιτεί φροντίδα σώματος και νου:

• Ήπια σωματική άσκηση (όπως γιόγκα, περπάτημα)
• Διαχείριση άγχους μέσω mindfulness, διαλογισμού, ψυχοθεραπείας
• Ποιοτικός ύπνος
• Συμπληρώματα όπως κουρκουμίνη, NAC και μαγνήσιο, σε συνεννόηση με τον διαιτολόγο-διατροφολόγο ή τον θεράποντα γιατρό

Η ενδομητρίωση είναι μια σύνθετη, αλλά διαχειρίσιμη κατάσταση. Η κατάλληλη διατροφή μπορεί να λειτουργήσει προστατευτικά και υποστηρικτικά στην ενδομητρίωση, μειώνοντας τη φλεγμονή, ρυθμίζοντας τις ορμόνες και βελτιώνοντας την καθημερινότητα. 

Αν έχεις διαγνωστεί ή υποψιάζεσαι ενδομητρίωση, η συνεργασία με έναν διατροφολόγο μπορεί να σε βοηθήσει να σχεδιάσεις ένα πλάνο προσαρμοσμένο στις δικές σου ανάγκες. Μην ξεχνάς, η διατροφή μπορεί να σε βοηθήσει να διαχειριστείς την ενδομητρίωση ανακουφίζοντάς από τα συμπτώματα.

Αν θέλεις να μάθεις τα πάντα για την υγιεινή διατροφή ακολούθησε με στο Instagram ή κάνε like στη σελίδα μου στο Facebook.

Για οποιαδήποτε πληροφορία μη διστάσεις να επικοινωνήσεις εδώ μαζί μου!

Πηγές:

Khadija Saidi, Shantanu Sharma, Bodil Ohlsson, A systematic review and meta-analysis of the associations between endometriosis and irritable bowel syndrome, European Journal of Obstetrics & Gynecology and Reproductive Biology, Volume 246,2020,Pages 99-105,ISSN 0301-2115, https://doi.org/10.1016/j.ejogrb.2020.01.031

Junkka, S.S., Ohlsson, B. Associations and gastrointestinal symptoms in women with endometriosis in comparison to women with irritable bowel syndrome: a study based on a population cohort. BMC Gastroenterol 23, 228 (2023). https://doi.org/10.1186/s12876-023-02861-w

Rasha A. Al-Lami, Shaden A. Taha, Randa J. Jalloul, Hugh S. Taylor, Women with endometriosis in the United States: National Survey of Family Growth, 2011–2019, Journal of Endometriosis and Uterine Disorders, Volume 8, 2024, 100081, ISSN 2949-8384, https://doi.org/10.1016/j.jeud.2024.100081.