Ελκώδης κολίτιδα: Αιτίες, Συμπτώματα και Διατροφή για ανακούφιση!

Η ελκώδης κολίτιδα και η Νόσος του Crohn αποτελούν τις Ιδιοπαθείς Φλεγμονώδεις Νόσους του Εντέρου (ΙΦΝΕ)

Η ελκώδης κολίτιδα είναι μια φλεγμονώδης νόσος του εντέρου που επηρεάζει κυρίως το παχύ έντερο και σπανιότερα το λεπτό, προκαλώντας ρωγμές (έλκη) στο εσωτερικό των τοιχωμάτων του. Οι ασθενείς συνήθως παρουσιάζουν περιόδους ύφεσης και περιόδους έξαρσης των συμπτωμάτων επηρεάζοντας σημαντικά την ποιότητα ζωής τους.

Η ελκώδης κολίτιδα μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία, αν και πιο συχνά εμφανίζεται σε άτομα ηλικίας μεταξύ 15 και 30 ετών. Η ελκώδης κολίτιδα είναι μια δια βίου πάθηση με εξάρσεις και υφέσεις που απαιτεί συνεχή αντιμετώπιση για τον έλεγχο των συμπτωμάτων και την πρόληψη των επιπλοκών.

Ωστόσο, με την κατάλληλη θεραπεία, τα περισσότερα άτομα που πάσχουν από ελκώδη κολίτιδα μπορούν να ζήσουν μια εντελώς φυσιολογική ζωή. 

Αίτια εμφάνισης ελκώδους κολίτιδας

Αν και η ακριβής αιτία της ελκώδους κολίτιδας δεν έχει γίνει γνωστή έως σήμερα, οι έρευνες καταλήγουν πως πρόκειται για συνδυασμό γενετικών και περιβαλλοντικών-εξωτερικών παραγόντων που προκαλούν την πυροδότηση των συμπτωμάτων. Ανάμεσα στους εξωτερικούς, περιβαλλοντικούς παράγοντες, σημαντικό ρόλο έχει η διατροφή και ο γενικότερος τρόπος ζωής.

Συμπτώματα ελκώδους κολίτιδας

Τα συμπτώματα της ελκώδους κολίτιδας διαφέρουν από άτομο σε άτομο, ωστόσο τα πιο συχνά αναφερόμενα από τους πάσχοντες είναι τα εξής:

• Διάρροια με παρουσία αίματος / πύον / βλέννας
• Κοιλιακός πόνος / κράμπες στην κοιλιά
• Πόνος κατά την αφόδευση
• Αίμα στα κόπρανα
• Απώλεια βάρους
• Ναυτία
• Πυρετός
• Αίσθημα κόπωσης/εξάντλησης
• Μειωμένη όρεξη

Η παρουσία των συμπτωμάτων για μεγάλο χρονικό διάστημα ενδέχεται να οδηγήσει σε σοβαρά προβλήματα υγείας όπως αφυδάτωση, αναιμία, οστεοπόρωση, δερματικά εξανθήματα όπως ερύθημα, αφθώδη έλκη, στοματίτιδα κ.α.

Διάγνωση Ελκώδους Κολίτιδας

Για να διαγνωστεί η ελκώδης κολίτιδα, θα πρέπει να γίνει εξέταση του παχέος εντέρου. Χρησιμοποιούνται τρεις μέθοδοι διάγνωσης: Βαριούχος υποκλυσμός, κολονοσκόπηση και ορθοσκόπηση.

Στον βαριούχο υποκλυσμό, μετά από μια συγκεκριμένη δίαιτα και καθαρισμό του εντέρου με καθαρτικά, γίνεται κλύσμα με μία ουσία που λέγεται βάριο και έπειτα διενεργούνται ακτινογραφίες. 

Η κολονοσκόπηση είναι μια εξέταση που γίνεται από Γαστρεντερολόγο. Το θετικό είναι πως στην κολονοσκόπηση μπορεί να γίνει βιοψία άρα και σίγουρη διάγνωση της ελκώδους κολίτιδας. 

Η ορθοσκόπηση είναι περίπου ίδια με την κολονοσκόπηση, μόνο που με αυτήν την εξέταση ο γιατρός μπορεί να δει μόνο το τελευταίο τμήμα και όχι όλο το έντερο. 

Οι παραπάνω εξετάσεις, μαζί με εξετάσεις αίματος, ούρων και κοπράνων, είναι οι απαραίτητες για τη διάγνωση και την παρακολούθηση των ασθενών με ελκώδη κολίτιδα. Ανάλογα με την πορεία της νόσου, ίσως να χρειαστεί μερικές συμπληρωματικές εξετάσεις, όπως είναι το υπερηχογράφημα, η αξονική τομογραφία, η γαστροσκόπηση.

Ελκώδης κολίτιδα: Πώς θεραπεύεται;

Η θεραπεία της ελκώδους κολίτιδας εξαρτάται από τη σοβαρότητα των συμπτωμάτων. Αυτό που προτείνεται ως πρώτη γραμμή αντιμετώπισης είναι οι διατροφικές αλλαγές και η χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής. Η συντηρητική αυτή θεραπεία έχει ως απώτερο στόχο την διαχείριση των συμπτωμάτων και τον περιορισμό της νόσου.

Διατροφή και ελκώδης κολίτιδα

Βάσει ερευνών, η διατροφή είναι ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες στη διαχείριση της νόσου, την ανακούφιση από τα συμπτώματα της ελκώδους κολίτιδας και τον περιορισμό των εξάρσεών της.

Δεδομένου ότι τα συμπτώματα διαφέρουν από ασθενή σε ασθενή, είναι απαραίτητη μια εξατομικευμένη διατροφική παρέμβαση από έναν επαγγελματία διαιτολόγο-διατροφολόγο. Έχει παρατηρηθεί πως συγκεκριμένες διατροφικές παρεμβάσεις στο καθημερινό διατροφικό πρόγραμμα του ασθενούς συμβάλλουν στη διαχείριση της νόσου.

Παρά την ιδιομορφία στην εκδήλωση των συμπτωμάτων από ασθενή σε ασθενή, υπάρχουν τροφές που είναι καλό να αποφεύγονται και τροφές που είναι καλό να προτιμώνται καθώς έχει βρεθεί πως επηρεάζουν την πορεία της νόσου σε μεγάλο ποσοστό ασθενών.

ΔΙΑΒΑΣΕ ΕΠΙΣΗΣ: Δυσανεξία στη γλουτένη: Τι είναι, ποια είναι τα συμπτώματα & πώς θα την αντιμετωπίσω!

Διατροφή κατά την περίοδο της Έξαρσης

Όπως προαναφέρθηκε, δεν υπάρχει ένα ενιαίο διατροφικό πρόγραμμα που να μπορεί να καλύπτει το σύνολο των ασθενών με ελκώδη κολίτιδα.  Κάποιες ομάδες τροφίμων που μπορεί να είναι ανεκτές από κάποιους ασθενείς, εντείνουν σε κάποιους άλλους ασθενείς τα συμπτώματα. Γενικές διατροφικές συστάσεις που βοηθούν όλους τους ασθενείς έχουν να κάνουν με:

1. Την κάλυψη των ημερήσιων ενεργειακών αναγκών. Όταν ο ανθρώπινος οργανισμός εμφανίζει προβλήματα στην επεξεργασία της τροφής και στην απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών, ενδέχεται να χρειάζεται αύξηση  των  προσλαμβανόμενων θερμίδων.
2. Την επαρκή πρόσληψη πρωτεΐνης. Ασθενείς με ΙΦΝΕ συνηθίζουν να εμφανίζουν πρωτεϊνική απώλεια λόγω των φλεγμονών. Έτσι, είναι απαραίτητη η πρόσληψη πρωτεΐνης.  Τροφές πλούσιες σε υψηλής βιολογικής αξίας πρωτεΐνη βρίσκονται στο κρέας, το κοτόπουλο, το ψάρι, τα αβγά και τα γαλακτοκομικά προϊόντα.
3. Αποφυγή των «ένοχων» τροφίμων. Στις περιόδους έξαρσης, θα πρέπει να αποφεύγεται η κατανάλωση τροφίμων που μπορεί να εντείνουν τα συμπτώματα. Η τήρηση ενός διατροφικού ημερολογίου και η καταγραφή των συμπτωμάτων είναι ένα καλό εργαλείο που μπορεί να βοηθήσει στον εντοπισμό αυτών των τροφών.

Τροφές που πρέπει να αποφεύγονται:

• Μη ανεκτές για το άτομο τροφές (π.χ. με γλουτένη/λακτόζη)
• Επεξεργασμένα τρόφιμα και συστατικά (π.χ. γλυκαντικά, κονσέρβες)
• Θερμιδικά πυκνές τροφές
• Λιπαρές και τηγανητές τροφές
• Καυτερά/πικάντικα φαγητά
• Κόκκινο κρέας και παράγωγα κρέατος (π.χ. αλλαντικά)
• Γλυκά
• Αναψυκτικά, αλκοολούχα ποτά & αφεψήματα, καφέδες
• Ωμά λαχανικά – ιδιαίτερα τα σταυρανθή λαχανικά (π.χ. μπρόκολο, κουνουπίδι)
• Σιτηρά ολικής άλεσης
• Φρούτα με σπόρους και φλούδα
• Ξηρούς καρπούς-Σπόρους

Τροφές που πρέπει να προτιμώνται:

• Βρασμένα λαχανικά
• Φρούτα χωρίς τη φλούδα
• Λευκό ψωμί και ρύζι
• Πατάτες
• Αβοκάντο
• Μπανάνα
• Αυγά
• Ψάρια και άπαχο κρέας (όπως το κοτόπουλο)
• Κεφίρ
• Πουρέ μήλου
• Σούπες
• Βούτυρα καρπών απαλά (χωρίς σκληρά κομμάτια)

4. Σωστή ενυδάτωση. Οι συχνές διαρροϊκές κενώσεις μπορεί να οδηγήσουν σε αφυδάτωση. Θα πρέπει να γίνεται επαρκής αναπλήρωση υγρών κι αν χρειάζεται και λήψη ηλεκτρολυτών. Συστήνεται να πίνετε σιγά σιγά τα υγρά, με μικρές γουλιές και χωρίς καλαμάκι για αποφυγή κατάποσης αέρα.

Σε περίπτωση που η διατροφή δεν καλύπτει τις ανάγκες του ατόμου σε θρεπτικά συστατικά ή τα συμπτώματα είναι πολύ έντονα, θα πρέπει να λαμβάνονται και διατροφικά συμπληρώματα έπειτα  από συνεννόηση με τον επιβλέποντα γιατρό. Αυτά μπορεί να περιλαμβάνουν τα εξής:

• Προβιοτικά και πρεβιοτικά
• Βιταμίνες και μέταλλα (π.χ. βιταμίνες D, C, K, φολικό οξύ, Fe, Mg, Ca)
• Ωμέγα 3 λιπαρά οξέα
• Πολυφαινόλες

Διατροφικές συμβουλές για την περίοδο ύφεσης

Για όσο διάστημα διαρκεί η περίοδος ύφεσης, το άτομο είναι σε έναν βαθμό ελεύθερο να ακολουθεί μια διατροφή χωρίς περιορισμούς, αλλά και πάλι απαιτείται  προσοχή για πιθανή έξαρση συμπτωμάτων.

Είναι αναγκαίο ο ασθενής να καταναλώνει καθημερινά ποικιλία τροφίμων, συμπεριλαμβανομένων  όσων θρεπτικών τροφών απαγορεύονται στην περίοδο έξαρσης, έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η επάρκεια θρεπτικών συστατικών και η ομαλή λειτουργία του οργανισμού. Υπάρχουν, ωστόσο, συγκεκριμένες τροφές που πυροδοτούν συμπτώματα σε κάθε άνθρωπο ξεχωριστά για αυτό είναι απαραίτητο ο κάθε ασθενής να έχει εντοπίσει τα τρόφιμα που πρέπει να αποφεύγει ακόμη και κατά τη διάρκεια της ύφεσης. Το Μεσογειακό πρότυπο διατροφής είναι αυτό που συστήνεται καθώς φαίνεται ότι συμβάλλει στον περιορισμό των εξάρσεων της ελκώδους κολίτιδας, αλλά και στην πρόληψη εμφάνισής της.

Είναι καλό να δίνεται βάση στην κατανάλωση τροφίμων φυτικής προέλευσης που έχει βρεθεί πως συμβάλλουν στην προστασία από τη φλεγμονή, σε αντίθεση με τα  ζωικής προέλευσης τρόφιμα όπως το κόκκινο κρέας και τα παράγωγά του.

Διατροφικές συστάσεις για την περίοδο ύφεσης

Διατηρήστε ένα ισορροπημένο διατροφικό πρόγραμμα

Φροντίστε να διατηρείτε ένα ισορροπημένο διατροφικό πρόγραμμα κατά την περίοδο της ύφεσης έτσι ώστε να προσλαμβάνετε όλα τα μίκρο και μάκρο-θρεπτικά συστατικά που έχει ανάγκη ο οργανισμός σας, καθώς ιδιαίτερα σε περιόδους έξαρσης, οι δυσαπορροφήσεις ενδέχεται να οδηγήσουν σε ελλείψεις, ιδιαίτερα βιταμινών και μετάλλων.

Καταναλώνετε μικρά και συχνά γεύματα

Η κατανάλωση μικρών και συχνών γευμάτων βοηθά τη διαδικασία της πέψης και στην καλύτερη απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών από τον εντερικό σωλήνα χωρίς να επιβαρύνει το έντερο. Παράλληλα, η κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων τροφής ενδέχεται να προκαλέσει ερυγή (ρέψιμο), μετεωρισμό, κοιλιακό πόνο κ.λπ. 

Φροντίστε να ενυδατώνεστε επαρκώς

Ο κίνδυνος αφυδάτωσης ειδικά κατά την περίοδο της έξαρσης της ελκώδους κολίτιδας είναι μεγάλος λόγω της διάρροιας, συνεπώς η επαρκής ενυδάτωση του οργανισμού είναι απαραίτητη. Προσπαθήστε να καταναλώνετε καθημερινά 8-10 ποτήρια νερού και σε περιόδους έξαρσης ενισχύστε την πρόσληψη υγρών κατά 1-2 ποτήρια ημερησίως.

Κρατήστε ένα ημερολόγιο καταγραφής τροφίμων

Πολύ σημαντικός παράγοντας για τη διαχείριση των συμπτωμάτων της ελκώδους κολίτιδας, είναι να γίνει γνωστό ποιες τροφές πυροδοτούν τα συμπτώματα. Συνεπώς, η καθημερινή καταγραφή των τροφών που καταναλώνετε, θα βοηθήσει σημαντικά να καταλάβετε ποιες τροφές σας προκαλούν τα συμπτώματα ώστε να τις περιορίσετε.

Αυξήστε την κατανάλωση φυτικών ινών!

Σε περιόδους ύφεσης είναι καλό να αυξήσετε την κατανάλωση φυτικών ινών, ιδιαίτερα των διαλυτών, καθώς συμβάλλουν στην καταπολέμηση της δυσκοιλιότητας και κατ’ επέκταση στον περιορισμό της φλεγμονής. Μη φοβηθείτε να αυξήσετε την κατανάλωση τροφών πλούσιων σε φυτικές ίνες από το άγχος μήπως πυροδοτήσουν συμπτώματα. Καταγράψτε τις τροφές που καταναλώνετε έτσι ώστε να εντοπίσετε πιθανές αιτίες έξαρσης συμπτωμάτων.

Αυξήστε την πρόσληψη σιδήρου

Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, ένας από τους μακροπρόθεσμους κινδύνους που μπορεί να προκαλέσει η ελκώδης κολίτιδα είναι η αναιμία λόγω της απώλειας αίματος στα κόπρανα. Συνεπώς, είναι απαραίτητο να εντάξετε στη διατροφή σας τροφές πλούσιες πηγές σιδήρου αλλά και βιταμινών C, D που είναι απαραίτητες για την ομαλή του απορρόφηση από τον οργανισμό.

Αποφύγετε την κατανάλωση λιπαρών

Η κατανάλωση λιπαρών όπως έλαια, βούτυρα, κρέμες ενδέχεται να πυροδοτήσουν ή/και να επιδεινώσουν τα συμπτώματα της ελκώδους κολίτιδας. Φροντίστε να περιορίσετε την κατανάλωση τέτοιου είδους τροφίμων και να προτιμάτε τροφές πλούσιες σε ακόρεστα λιπαρά και λιπαρά ω-3.

Ένα καλά σχεδιασμένο διατροφικό πρόγραμμα που θα σχεδιαστεί από έναν επαγγελματία διαιτολόγο-διατροφολόγο με εξειδίκευση στα ΙΦΝΕ μπορεί να βοηθήσει σημαντικά έναν ασθενή με ελκώδη κολίτιδα αφού θα μπορέσει να τον ενισχύσει διατροφικά, να τον βοηθήσει στη διαχείριση των συμπτωμάτων του και να τον εφοδιάσει με τα κατάλληλα διατροφικά στοιχεία που του είναι απαραίτητα.

Αν θέλεις να μάθεις τα πάντα για την υγιεινή διατροφή ακολούθησε με στο Instagram ή κάνε like στη σελίδα μου στο Facebook.

Για οποιαδήποτε πληροφορία μη διστάσεις να επικοινωνήσεις εδώ μαζί μου!

Πηγές

Definition & Facts of Ulcerative Colitis https://www.niddk.nih.gov/health-information/digestive-diseases/ulcerative-colitis/definition-facts

Kaitha S, Bashir M, Ali T. Iron deficiency anemia in inflammatory bowel disease. World J Gastrointest Pathophysiol. 2015 Aug 15;6(3):62-72. doi: 10.4291/wjgp.v6.i3.62. PMID: 26301120; PMCID: PMC4540708.

“Ulcerative colitis: management”. National Institute for Health and Care Excellence, Ulcerative colitis: management Clinical guideline (PDF), https://www.nice.org.uk/guidance/ng130

Mintz R, Feller ER, Bahr RL, Shah SA. Ocular manifestations of inflammatory bowel disease. Inflamm Bowel Dis. 2004 Mar;10(2):135-9. doi: 10.1097/00054725-200403000-00012. PMID: 15168814.