Ορμονικές Διαταραχές: Αιτίες, Συμπτώματα, Θεραπεία

Ο όρος «ορμονικές διαταραχές» αντιπροσωπεύει μια ποικιλία διαταραχών στις οποίες  η ισορροπία των ορμονών στο ανθρώπινο σώμα διαταράσσεται με αποτέλεσμα να προκαλούνται διάφορα προβλήματα υγείας.

Τι είναι οι ορμόνες;

Οι ορμόνες είναι χημικές ουσίες, που ρυθμίζουν τις διάφορες λειτουργίες στον ανθρώπινο οργανισμό, μεταφέροντας μηνύματα μέσω του αίματός μας στα όργανα, στο δέρμα, στους μύες και σε άλλους ιστούς. 

Αυτά τα μηνύματα ουσιαστικά καθοδηγούν το σώμα μας τι να κάνει και πότε είναι η κατάλληλη στιγμή να το κάνει. Με τα μέχρι σήμερα δεδομένα, οι ορμόνες του ανθρώπινου σώματος είναι  περισσότερες από 50.

Οι ορμόνες ελέγχουν πολλές διαφορετικές σωματικές διεργασίες, όπως:

• Τον μεταβολισμό
• Την ομοιόσταση (σταθερή εσωτερική ισορροπία).
• Την ανάπτυξη
• Τη σεξουαλική λειτουργία
• Την αναπαραγωγή
• Τον κύκλο ύπνου-αφύπνισης
• Τη διάθεση

Αίτια εμφάνισης ορμονικών διαταραχών

Το ενδοκρινικό σύστημα είναι αυτό που παράγει τις ορμόνες. Σε όλο το σώμα μας, έχουμε ενδοκρινείς αδένες που παράγουν, αποθηκεύουν και απελευθερώνουν ορμόνες στο αίμα. Οι ενδοκρινείς αδένες του ανθρώπινου σώματος που συμβάλλουν στον έλεγχο και ρύθμιση του μεταβολισμού και διαφόρων οργάνων στο σώμα όπως τα επινεφρίδια το αναπαραγωγικό σύστημα, την επίφυση, την υπόφυση, τον θυρεοειδή και παραθυρεοειδή αδένα, το πάγκρεας είναι πολλοί.

Σε περίπτωση ορμονικής ανισορροπίας διαταράσσεται η παραγωγή των ορμονών σε έναν από αυτούς τους αδένες (αυξάνεται ή μειώνεται), η οποία βέβαια μπορεί να επηρεάσει και άλλες.

Όλοι οι άνθρωποι ενδέχεται να εμφανίσουν διακυμάνσεις στα επίπεδα των ορμονών του σε διάφορα στάδια της ζωής τους. Στις γυναίκες, οι ορμονικές διαταραχές σχετίζονται με την ηλικία (εφηβεία, εγκυμοσύνη, περιεμμηνόπαυση και εμμηνόπαυση), με τον τρόπο ζωής (υπερβολικό άγχος, κακή διατροφή, παχυσαρκία), τη λήψη φαρμακευτικής αγωγής, αλλά και προβλήματα υγείας που αφορούν το ενδοκρινικό σύστημα ή τους αδένες, όπως:

Το σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών (PCOS):

Το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών αφορά μεγάλο αριθμό γυναικών, σχετίζεται με την υπερέκκριση ανδρογόνων, την ινσουλινοαντίσταση όμως επηρεάζεται και από περιβαλλοντικούς παράγοντες  αλλά και τον τρόπο ζωής. 

Οι διαταραχές του θυρεοειδούς (υπερθυρεοειδισμός και υποθυρεοειδισμός):

Οι διαταραχές του θυρεοειδούς οδηγούν σε διαταραχές στον μεταβολισμό, στα επίπεδα ενέργειας και ψυχικής διάθεσης, στον καταμήνιο κύκλο και τη γονιμότητα. 

Η υπερπρολακτιναιμία:

Η αύξηση των επιπέδων προλακτίνης στον οργανισμό είναι συνήθως αποτέλεσμα της εγκυμοσύνης. Παράγοντες, όμως, που προέρχονται από τον τρόπο ζωής όπως το έντονο άγχος, ενδέχεται να επηρεάσουν την παραγωγή της προλακτίνης.

Η πρόωρη εμμηνόπαυση:

Ως πρόωρη εμμηνόπαυση ορίζεται η πρώιμη παύση της εμμήνου ρύσεως για 12 μήνες συνεχόμενα σε ηλικία κάτω των 40 ετών.

Η εμμηνόπαυση και η περιεμμηνόπαυση:

Τα μειωμένα αποθέματα των ωοκυττάρων στις ωοθήκες της γυναίκας έχει ως συνέπεια τη μείωση των επιπέδων της οιστραδιόλης στο αίμα. 

ΔΙΑΒΑΣΕ ΕΠΙΣΗΣ: Δυσανεξία στη γλουτένη: Τι είναι, ποια είναι τα συμπτώματα & πώς θα την αντιμετωπίσω!

Συμπτώματα Ορμονικών Διαταραχών

Τα συνηθέστερα συμπτώματα ορμονικής ανισορροπίας είναι τα εξής:

• Διαταραχές κύκλου
• Υπογονιμότητα
• Αύξηση ή απώλεια του σωματικού βάρους
• Κατάθλιψη και άγχος
• Κούραση
• Αϋπνία
• Χαμηλή λίμπιντο 
• Αλλαγές στην όρεξη
• Πεπτικά προβλήματα
• Τριχόπτωση και αραίωση μαλλιών / έντονη τριχοφυΐα 
• Οστεοπόρωση
• Νυχτερινές εφιδρώσεις
• Ευαισθησία στους μαστούς
• Δυσπεψία και δυσκοιλιότητα
• Διάρροια
• Ναυτία
• Μετεωρισμός
• Ακμή
• Ξηρότητα στο δέρμα κ.α.

Διάγνωση Ορμονικών Διαταραχών

Όταν υπάρχει υποψία ορμονικών διαταραχών είναι αναγκαίο να γίνει άμεσα ορμονολογικός και ορολογικός έλεγχος μέσω μιας σειράς αιματολογικών εξετάσεων που θα οδηγήσει άμεσα σε ασφαλή συμπεράσματα και να ξεκινήσει η θεραπεία.

Θεραπεία Ορμονικών Διαταραχών

Η θεραπεία των ορμονικών διαταραχών είναι πλήρως εξατομικευμένη και προσαρμόζεται στο είδος της διαταραχής που εμφανίζει κάθε άτομο. Στόχος σε κάθε περίπτωση είναι η εξισορρόπηση του ορμονικού συστήματος μέσω της ενδεδειγμένης σε κάθε περίπτωση θεραπείας που θα επαναφέρει την ομαλή παραγωγή ορμονών.

Οι κοινές θεραπείες των ορμονικών διαταραχών είναι:

Φαρμακευτική Αγωγή:

Πολλές ορμονικές διαταραχές μπορούν να αντιμετωπιστούν με τη λήψη φαρμακευτικής αγωγής. Για παράδειγμα, η θεραπεία των διαταραχών του θυρεοειδούς γίνεται μέσω της λήψης θυροξίνης.

Ορμονοθεραπεία:

Σε ορισμένες περιπτώσεις, απαιτείται η χορήγηση ορμονών για την αποκατάσταση της ισορροπίας. Η ορμονοθεραπεία αντικατάστασης χρησιμοποιείται συχνά σε γυναίκες στην εμμηνόπαυση για την ανακούφιση των συμπτωμάτων της εμμηνόπαυσης, όπως οι εξάψεις και οι νυχτερινές εφιδρώσεις.

Αλλαγή του τρόπου ζωής:

Σε πολλές περιπτώσεις η αλλαγή του τρόπου ζωής και των διατροφικών συνηθειών μπορεί να προσφέρει θεαματικά αποτελέσματα. Η διατήρηση ενός υγιούς σωματικού βάρους, η υιοθέτηση ενός ισορροπημένου και υγιεινού διατροφικού προγράμματος και η αποφυγή επεξεργασμένων τροφίμων, η τακτική άσκηση μπορούν να συμβάλλουν όχι μόνο στην πρόληψη των ορμονικών διαταραχών αλλά και στη μείωση των συμπτωμάτων των ορμονικών ανισορροπιών.

Χειρουργική Επέμβαση: 

Σε ορισμένες περιπτώσεις, η χειρουργική επέμβαση είναι απαραίτητη για την απομάκρυνση όγκων ή την αποκατάσταση της λειτουργίας των ενδοκρινών αδένων. Για παράδειγμα, η αφαίρεση όγκου στον θυρεοειδή αδένα μπορεί να είναι απαραίτητη για την αποκατάσταση της φυσιολογικής λειτουργίας του αδένα.

Διατροφή και Ορμονικές Διαταραχές

Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, η διατροφή σε πολλές περιπτώσεις μπορεί να προσφέρει θεαματικά αποτελέσματα στη θεραπεία των ορμονικών διαταραχών. Η διατροφή μας επηρεάζει μέσα από μια σειρά πολύπλοκων μηχανισμών την παραγωγή και έκκριση των ορμονών κυρίως μέσα από το γαστρεντερικό μας σύστημα (μικροβίωμα του εντέρου, ορμόνες που ρυθμίζουν την όρεξη και παράγονται στο γαστρεντερικό κ.α.) καθώς και μέσω της αλλαγής στα επίπεδα των βασικών μεταβολιτών που παράγονται στο σώμα όπως οι βιταμίνες, τα μέταλλα και ιχνοστοιχεία, το σάκχαρο, τα λιπαρά οξέα κ.ο.κ.

Χαρακτηριστικά παραδείγματα της σχέσης μεταξύ της διατροφής και της παραγωγής / ισορροπίας των ορμονών είναι η ινσουλίνη και το μεταβολικό σύνδρομο, τα οιστρογόνα και η εμμηνόπαυση καθώς και η κορτιζόλη και το στρες.

Οιστρογόνα και εμμηνόπαυση

Η περίοδος της εμμηνόπαυσης είναι μια μεταβατική περίοδος της ζωής της γυναίκας κατά την οποία η μείωση της παραγωγής των οιστρογόνων επηρεάζει σημαντικά τον οργανισμό της γυναίκας, ιδιαίτερα τον μεταβολισμό και το γαστρεντερικό σύστημα. Παράλληλα, η εμφάνιση των δυσάρεστων συμπτωμάτων που συνοδεύουν την περίοδο αυτή, επηρεάζουν σημαντικά την ποιότητα ζωής της γυναίκας. 

Η διατροφή κατά την περίοδο της εμμηνόπαυσης είναι πολύ σημαντική καθώς μπορεί να συμβάλλει στην ανακούφιση από τα συμπτώματα καθώς και στη ρύθμιση της παραγωγής των ορμονών.

Η κατανάλωση τροφών πλούσιων σε:

• φυτοοιστρογόνα όπως σόγια και τα προϊόντα της, σπόροι και ξηροί καρποί, αποξηραμένα και φρέσκα φρούτα, όσπρια, γάλα, γιαούρτι, ψωμί από λιναρόσπορο και δημητριακά ολικής άλεσης 
• ακόρεστα λιπαρά οξέα και λιπαρά Ω-3 όπως ξηροί καρποί, αβοκάντο, το ελαιόλαδο, λιναρόσπορος, σπόροι chia, λιπαρά ψάρια κ.λπ.
• φυτικές ίνες όπως φρούτα και λαχανικά, δημητριακά ολικής άλεσης, όσπρια 

μπορούν να συμβάλλουν στη διαχείριση των συμπτωμάτων και τη ρύθμιση των ορμονών.

Παράλληλα, η μειωμένη πρόσληψη αλατιού, πρόσθετων σακχάρων και η αποφυγή της καφεΐνης και του αλκοόλ μπορούν να βοηθήσουν αντίστοιχα στην ανακούφιση από τα συμπτώματα.

Ινσουλίνη και μεταβολικό σύνδρομο

Η ινσουλίνη, η βασική ορμόνη που ρυθμίζει τη γλυκόζη στο αίμα και κρατά σταθερά τα επίπεδα του σακχάρου είναι ένα ακόμη χαρακτηριστικό παράδειγμα της αλληλεπίδρασης της διατροφής με την παραγωγή/ρύθμιση των ορμονών μας.

Η αυξημένη κατανάλωση υδατανθράκων και σακχάρων μπορεί να οδηγήσει σε παραγωγή περίσσειας γλυκόζης από το πάγκρεας αυξάνοντας τον κίνδυνο εμφάνισης μεταβολικού συνδρόμου που με τη σειρά του αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη τύπου 2.

Και σε αυτή την ορμονική διαταραχή, αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες μπορούν να συμβάλλουν στην πρόληψη και θεραπεία.

Η κατανάλωση υδατανθράκων όπως φρούτα και λαχανικά καθώς και σύνθετων υδατανθράκων όπως τα δημητριακά ολικής άλεσης και τα όσπρια μπορούν να συμβάλλουν στη ρύθμιση της παραγωγής της ινσουλίνης.

Κορτιζόλη και στρες

Σε καταστάσεις έντονου στρες, ο οργανισμός για να αντιμετωπίσει την “απειλή” παράγει στα επινεφρίδια την κορτιζόλη. Η αυξημένη, ωστόσο, παραγωγή κορτιζόλης για μεγάλο χρονικό διάστημα μπορεί να επηρεάσει σημαντικά την υγεία μας καθώς σχετίζεται με αύξηση των τιμών της αρτηριακής πίεσης, την αύξηση του λίπους στην κοιλιακή περιοχή και τον κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών νοσημάτων.

Η διατροφή έχει και σε αυτήν την περίπτωση σημαντικό ρόλο αφού η υιοθέτηση συγκεκριμένων διατροφικών πρακτικών όπως

• μείωση της κατανάλωσης καφεΐνης και αλκοόλ
• μείωση της κατανάλωσης αλατιού και ζάχαρης
• σωστή και επαρκής ενυδάτωση

σε συνδυασμό με τη υιοθέτηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής με την αποφυγή του καπνίσματος, επαρκή ξεκούραση και τακτική φυσική άσκηση μπορούν βοηθήσουν στη ρύθμιση της παραγωγής κορτιζόλης. 

Οι ορμονικές διαταραχές αποτελούν μια πολύπλοκη κατηγορία παθήσεων που μπορεί να επηρεάσουν σημαντικά την ποιότητα ζωής ενός ατόμου. Η κατανόηση των αιτιών, των συμπτωμάτων και των διαθέσιμων θεραπειών είναι πολύ σημαντική για τη διαχείριση και την αντιμετώπιση των ορμονικών διαταραχών. Αν και οι θεραπείες για τις ορμονικές διαταραχές ποικίλλουν ανάλογα με την πάθηση, η συνεργασία με εξειδικευμένους ιατρούς και η υιοθέτηση υγιεινών συνηθειών μπορεί να συμβάλλουν σημαντικά στη βελτίωση της ορμονικής ισορροπίας και της συνολικής υγείας. Σε περίπτωση που υποψιάζεστε την παρουσία κάποιας ορμονικής διαταραχής είναι αναγκαίο να απευθυνθείτε άμεσα σε κάποιον ειδικό ώστε σας καθοδηγήσει στην κατάλληλη θεραπεία.

Αν θέλεις να μάθεις τα πάντα για την υγιεινή διατροφή ακολούθησε με στο Instagram ή κάνε like στη σελίδα μου στο Facebook.

Για οποιαδήποτε πληροφορία μη διστάσεις να επικοινωνήσεις εδώ μαζί μου!

Πηγές:

Ruggeri RM, Giuffrida G, Campennì A. Autoimmune endocrine diseases. Minerva Endocrinol. 2018 Sep;43(3):305-322. doi: 10.23736/S0391-1977.17.02757-2. Epub 2017 Oct 9. PMID: 28990742.

Martucci G, Bonicolini E, Parekh D, Thein OS, Scherkl M, Amrein K. Metabolic and Endocrine Challenges. Semin Respir Crit Care Med. 2021 Feb;42(1):78-97. doi: 10.1055/s-0040-1713084. Epub 2020 Sep 3. PMID: 32882734.

https://www.nichd.nih.gov/health/topics/pcos/conditioninfo

Varma SK. Endocrine disorders. Indian J Pediatr. 1997 Jan-Feb;64(1):1. doi: 10.1007/BF02795769. PMID: 10771806.